معرفی اجمالی و خلاصه عملکرد مرکز
(از سال 1382 تا 1401/01/22)

بی شک رصدخانه مراغه در زمان فعاليت خود نه تنها بزرگترين و مجهزترين رصدخانه به شمار می­ رفته است، بلکه با فعاليت در قالب يک مجموعه علمی و تحقيقاتی در زمينه­ های ديگر علوم زمان، مرکزی منحصر به فرد و سرآمد نيز محسوب می­ گرديد.
به پشتوانه اين ميراث علمی ارزشمند به جا مانده از تمدن عظيم ايرانی- اسلامی و در راستای سياستهای جاری کشور مبنی بر ايجاد و تقويت مراکز تحقيقاتی بود که در اواسط سال 1380پيشنهاد تاسيس يک مرکز پژوهشی در مراغه با موضوع فعاليت در زمينه نجوم و اخترفيزيک به معاونت پژوهشی وزارت علوم ارائه شد. شورای گسترش آموزش عالی نيز در ارديبهشت ماه 81 با تاسيس اين مرکز وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فنآوری موافقت اصولی به عمل آورده و در دي­ماه 81 وزير محترم وقت علوم طی حکمی ماموريت راه ­اندازی مرکز پژوهشی اخترفيزيک در مراغه را به جناب آقای دکتر علی عجب­ شيري­ زاده محول نمودند. موافقت قطعی شورای گسترش با تاسيس مرکز در خردادماه 82 و تصويب اساسنامه مرکز تحقيقات نجوم و اخترفيزيک مراغه در آبانماه سال 82 نيز از جمله مراحل بعدی تکميل ساختار مرکز بوده­ اند. پس از انتخاب هيئت محترم امنای منطقه يک پژوهشی به عنوان هيئت امنای مرکز، مجموعه شرح وظايف، نمودار و پستهای سازمانی مرکز نيز در مردادماه 84 مورد تصويب هيئت محترم امناء قرار گرفت. درج اعتبارات مرکز در قانون بودجه کل کشور نيز امری بود که بالاخره در قانون بودجه سال 1387به انجام رسيد و بر اساس طرح آمایش وزارت علوم، در مردادماه 98 مرکز تحقیقات نجوم و اخترفیزیک مراغه به دانشگاه سراسری مراغه به ریاست پروفسور دکتر محمدعلی لطف الهی یقین الحاق گردید.
از زمان آغاز فعاليت پژوهشی مرکز در سال 82 تا کنون، علاوه بر محققين مقيم مرکز پژوهشگرانی از دانشگاههای داخل کشور چون شيراز، صنعتی شريف، شهيد بهشتی، تبريز، مازندران، شهيد مدنی آذربايجان، شهيد باهنر کرمان، ياسوج، کردستان، زنجان، پيام نور زنجان، صنعتی بابل، گيلان، صنعتی اميرکبير، بوعلی سينا، صنعتی اصفهان، دامغان و محققينی از موسسات پژوهشی چون پژوهشگاه دانشهای بنيادی، موسسه پژوهشی ايزميران روسيه، رصدخانه کوت دازور فرانسه، رصدخانه بويراکان ارمنستان و دانشگاه باکو در قالب قراردادهای پژوهشی تک­ پروژه ­ای با اين مرکز همکاری دارند. بدين ترتيب می ­توان خلاصه­ ای از نتايج فعاليت­های انجام ­شده و نيز برنامه­ های مرکز از سال 82 تاکنون را به قرار ذيل عنوان نمود:

  1. بررسی و تصويب 1239 طرح پژوهشی پيشنهادشده توسط همکاران پژوهشی به مرکز
  2. چاپ 876مقاله  ISI و  13مقاله علمی- پژوهشی منتج از طرحهای پژوهشی مصوب در مرکز
  3. ارائه 49مقاله در کنفرانس­های علمی بين­ المللی
  4. ارائه 34 مقاله در همايش­های علمی ملی
  5. برگزاری همايش بين­ المللی بزرگداشت هشتصدمين سالگرد تولد خواجه نصيرالدين طوسی به مناسبت سال جهانی رياضيات ( 25-24 اسفند 1379، مراغه)
  6. برگزاری همايش بين ­المللی اخترفيزيک به مناسبت سال جهانی نجوم ( 4-2 خردادماه 1388 ، مراغه)
  7. همکاری با دانشگاه تبريز در برگزاری کنفرانس علمی گذر زهره ( 19-17 خردادماه 1383)
  8. برگزاری همايش ملی پاسداشت مقام علمی خواجه نصيرالدين طوسی ( 5 اسفندماه 1383)
  9. برگزاری ششمين دوره کشوری آموزش مقدماتی نجوم ( 12-7 مردادماه 1385)
  10. برگزاری چهارمين کارگاه کشوری پيشرفته اخترفيزيک ( 18-13 مردادماه 1386 )
  11. برگزاری هفتمين دوره کشوری آموزش مقدماتی نجوم ( 24-19 مردادماه 1387)
  12. برگزاری پنجمين کارگاه کشوری پيشرفته اخترفيزيک ( 29-24 مردادماه 1388 )
  13. برگزاری هشتمين دوره کشوری آموزش مقدماتی نجوم ( 15-10 مردادماه 1389)
  14. برگزاری ششمين کارگاه کشوری پيشرفته اخترفيزيک ( 24-19 شهريورماه 1390 )
  15. برگزاری نهمين دوره کشوری آموزش مقدماتی نجوم ( 10-5 شهريورماه 1391)
  16. برگزاری هفتمين کارگاه کشوری پيشرفته اخترفيزيک ( 27 مرداد لغايت 1 شهريورماه 1392 )
  17. برگزاری کارگاه پژوهشی تاريخ اخترشناسی 1 و 2 ( 90/2/29 و 90/6/24)
  18. همکاری در برگزاری مدرسه کيهان شناسی دانشگاه صنعتی اصفهان ( 90/12/3 )
  19. برگزاری 2 برنامه جهت رصد گذر زهره (91/3/17) در رصدخانه بيليندی دانشگاه تبريز و مرکز تحقيقات نجوم و اخترفيزيک مراغه
  20. برگزاری دهمین دوره آموزش نجوم (94/05/25)
  21. برگزاری هشتمین کارگاه پیشرفته اخترفیزیک (27-24 مردادماه 1395)
  22. برگزاری نهمین کارگاه پیشرفته اخترفیزیک( 26-22 مردادماه 1396)
  23. برگزاری کارگاه پیشرفته اخترفیزیک (8-9 اسفند 1397)
  24. برگزاری 17 مورد برنامه و سخنرانی علمی عمومی
  25. کسب رتبه­ های ممتاز در نتايج ارزيابيهای دفتر بررسی و ارزيابی پژوهشی وزارت متبوع
  • - کسب رتبه­ های برتر 4 در شاخص نسبت مقالات ISI به پژوهشگران و نيز کسب رتبه 9 در شاخص توليد مقالات ISI در سال 1383 در بين 21 موسسه پژوهشی وزارتی
  • - کسب رتبه ­های 1 ( 2 مرتبه) ، 3 ( 2 مرتبه ) ، 4 ، 8 ( 2 مرتبه) و 10 در شاخصهای ارزيابی بين 28 موسسه پژوهشی وزارتی و کسب رتبه کل 21 از 28  در سال 84
  • - کسب رتبه­ های برتر 1 ، 3 ( 3 مرتبه) ، 5 ، 6 ، 8 ، و 10 در شاخصهای ارزيابی 24 موسسه پژوهشی وزارتی و رتبه کل 11  از 24  در سال 85
  • - کسب رتبه 6 در شاخص تعداد مقالات ISI در بين 25 موسسه پژوهشی وزارتی
  • - کسب رتبه­ های برتر 1 ، 2 ، 3 و 7  بين 25 موسسه پژوهشی وزارتی در سال 1387
  • - کسب رتبه­ های برتر 1 ، 2 ، 3، 5 و 8 بين 25 موسسه پژوهشی وزارتی و رتبه کل 15 از 25 در سال 1388
  • - کسب رتبه ­های برتر 1 (3 مرتبه) ، 2 (2 مرتبه)، 4، 6، 7، 8 و 10 در بين 26 موسسه پژوهشی زمينه علوم پايه و رتبه کل 5 از 26 در سال 1388
  • - کسب رتبه­ های برتر 1 ، 4 ، 6 (2 مرتبه)، 7 (2 مرتبه) و 10 (2 مرتبه) در بين 23 موسسه پژوهشی وزارتی و رتبه کل 13 از 23 در سال 1389
  • - کسب رتبه­ های برتر 2  ، 3 (2 مرتبه)، 4 و 10 در بين 24 موسسه پژوهشی زمينه علوم پايه و رتبه کل 13 از 24 در سال 1389
  • - کسب رتبه­ های برتر 2 (2 مرتبه) ، 5  ،  9  و 10 (2 مرتبه) در بين 23 موسسه پژوهشی وزارتی و رتبه کل 9  از 23 در سال 1390
  • - کسب رتبه ­های برتر 2  ، 3  ، 4 (2 مرتبه) ، 6 ، 8 ، 9  و 10 در بين 23 موسسه پژوهشی زمينه علوم پايه و رتبه کل 9  از 23 در سال 1390
  • - کسب رتبه های 3  ، 7  ،  11  ،  12  ،  15 (2 مرتبه) ، 18 ،  27  ، 28 ، 33  و 38 در بين 57 مرکز پژوهشی در سال 1390
   26. کسب سهم 13/0 درصدی از توليدات علمی کشور در سال 86 و قرارگرفتن در رتبه 88 در بين 100 سازمان برتر کشور ( براساس نمايه­ سازی پايگاههای WOS و SCIE )
   27. کسب رتبه های برتر کشوری در ارزیابیNature Index در بازه (1July 2018 - 30 June 2019):
 
سال رتبه کشوری مرکز تعداد کل مؤسسات ایرانی حاضر در رتبه بندی WFC**(2012-2016)/FC(2017-2019) مرکز WFC (2012-2016)/FC(2017-2019)  ایران سهم مرکز در WFC/FC ایران (%)
علوم فیزیکی همه زمینه های علمی علوم فیزیکی همه زمینه های علمی علوم فیزیکی همه زمینه های علمی علوم فیزیکی همه زمینه های علمی علوم فیزیکی همه زمینه های علمی
2012 14 17 36 49 1.43 1.43 50.55 71.48 2.82 2.00
2013 8 10 41 59 1.68 1.68 45.95 58.55 3.65 2.86
2014 23 28 35 57 0.33 0.33 57.82 68.88 0.57 .47
2015 8 11 39 67 2.04 2.04 53.45 68.37 3.81 2.98
2016 9 10 47 70 3.37 3.37 72.34 91.45 4.65 3.68
2017 8 11 25 39 3.24 3.24 68.71 91.68 4.72 3.53
2018 16 22 34 58 1.08 1.08 58.04 88.05 1.86 1.22
2019 2 5 34 66 6.58 6.58 71.85 110.5 9.16 5.95
ارزیابی جاری  2 2 33 70 7.95 7.95 83.96 114.35 9.47 6.95
  
28. چاپ و انتشار کتب تخصصی:
  • - منظومه شمسی و سيارات فراخورشيدی   تأليف: پروفسور علی عجب شيری زاده – 1387
  • - فيزيک خورشيد   تأليف: پروفسور علی عجب شيری زاده – 1388
  • - درآمدی بر کيهان شناسی نوين   تأليف: دکترنعمت الله رياضی- ترجمه بهروز ابراهيمی، رضا گلزاريان - 1388
  • - سياه چاله ها   ترجمه: پروفسور علی عجب شيری زاده - بهروز ابراهيمی 1389
  • - گنجينه فرمولهای کليدی رياضی و فيزيک   تأليف: پروفسور علی عجب شيری زاده – 1389
  • - اخترفيزيک   تاليف: پروفسور علی عجب شيری زاده – 1390
  • - آشنايي با بخش تاريک کيهان   تاليف: دکتر احمد شيخی -1391
  • - اخترفیزیک برای فیزیکدانها تالیف: آرناب ریچادری - ترجمه صمد غلامی - 1397
  • - نجوم کاربردی تالیف: دکتر حسین عبادی و صمد غلامی - 1397
      29. همکاری در برنامه­ های علمی بين­ المللی:
  • - پروژه کروناس- فوتون با مشارکت روسيه، فرانسه، ايران، بلژيک، سوئيس
  • - اسپکتروگراف خورشيدی در همکاری با انستيتوی اخترفيزيک پاريس و دانشگاه تبريز
  • - ساخت دو ساعت آفتابی از نوع عمودی در محوطه گنبد سرخ مراغه و از نوع افقی در محوطه افلاک ­نمای دانشگاه تبريز
  • - همکاری با مرکز تحقيقات نجومی و رصدخانه Cote d’Azur در Nice فرانسه
  • - همکاری با دانشگاه ليل فرانسه در موضوع تاريخ علم نجوم
  • - همکاری با دانشگاه صنعتی ورشو در طرح ايستگاه سنجش ميدان الکتريکی اتمسفر زمين
  • - شرکت در برنامه رصد گرفت کامل خورشيد در 29 مارس 2006 مصر
  • - حضور در کميته علمی (SOC)  نشست انجمن بين المللی نجوم (IAU) در خاورميانه و آفريقا ( 16 لغايت 21 فروردين 87 در قاهره)
  • - شرکت مرکز در برنامه بين­ المللی رصد گرفت کلی خورشيد ( 1 آگوست 2008 ميلادی) در آلتايي روسيه
  • - شرکت در برنامه رصد بزرگترين گرفت کلی خورشيد در قرن حاضر در شهر هانگ ­چو کشور چين از 20 ژوئيه 2009 ميلادی
  • - همکاری با رصدخانه واتيکان
  • - تفاهم همکاری با رصدخانه اخترفیزیک شاماخی نخجوان
      30. قطب علمی : پيرو ارائه درخواست مرکز جهت تشکيل قطب علمی نجوم و اخترفيزيک در سومين دوره قطب های علمی کشور به پشتوانه پتانسيل پژوهشی موجود، محققين برجسته معرفی شده مرکز موفق به کسب امتيازات لازم شده و تشکيل اين قطب ( که در کشور منحصر به فرد است) مورد موافقت وزارت علوم قرار گرفته و فعاليت آن از آذرماه 1390 شروع گشته است. تصويب اجرای 27 طرح پژوهشی، چاپ 24 مقاله ISI و تاليف 2 کتاب از جمله فعاليتهای صورت گرفته در قطب می­ باشند که انعکاس بسيار مثبتی نيز داشته است.

      31. دوره دکترای فيزيک نجومی: با صدور مجوز برقراری دوره دکترای پژوهش محور فيزيک نجومی در مرکز (آبان ماه 1390) 4 نفر دانشجوی دکترا از نيمسال دوم سال تحصيلی 91-90 و 4 نفر ديگر از نيمسال اول سال تحصيلی 92-91 و 2 نفر دیگر از نیمسال اول سال تحصیلی 93-92 از طريق آزمون متمرکز انتخاب شده و شروع به تحصيل نموده ­اند.
      32. ساخت رصدخانه تحقيقاتی در مرکز و تجهيز آن به دو دستگاه تلسکوپ 12 و 10 اينچی (تابستان1391 )
      33. پذيرش 4 نفر دانشجو در دوره کارشناسی ارشد فيزيک نجومی از مهرماه 1392.
      34. پذيرش 2 نفر دانشجو در دوره کارشناسی ارشد فيزيک نجومی از مهرماه 1393.
      35. پذيرش 6 نفر دانشجو در دوره کارشناسی ارشد فيزيک نجومی از مهرماه 1394.
      36. پذيرش 3 نفر دانشجو در دوره کارشناسی ارشد فيزيک نجومی از مهرماه 1395.
      37. پذیرش 4 نفر دانشجو در دوره کارشناسی ارشد فیزیک نجومی از مهرماه 1396.
      38. پذیرش 6 نفر دانشجو در دوره کارشناسی ارشد فیزیک نجومی از مهرماه 1397.